Waarom DeepSeek olie op het vuur gooit in de AI-wapenwedloop

Het is inmiddels twee jaar geleden dat OpenAI naar buiten trad met de revolutionaire ChatGPT. Het eerste krachtige AI-systeem dat vrij beschikbaar was en door eenieder breed kon worden ingezet. Sindsdien is AI het nieuwe modewoord en is het gebruik van AI de normaalste zaak van de wereld. Vrijwel dagelijks komen er nieuwe AI-toepassingen uit, elk met unieke functies en voor verschillende doeleinden. Desondanks draagt ChatGPT nog altijd de kroon als onbetwiste marktleider op het gebied van AI. Althans, droeg, want als een soort meteorietinslag is er een nieuwe krachtige AI neergedaald: DeepSeek. Een uit China afkomstig alternatief op ChatGPT, van vergelijkbare kwaliteit. En dat voor een fractie van de tijd en kosten die de ontwikkeling van ChatGPT hebben gevergd. Het Westen, in het bijzonder het Amerikaanse Silicon Valley, is als het ware schaakmat gezet, en dat is niet zonder gevolgen. De marktwaarde voor chipproducent Nvidia, die geruime tijd alsmaar bleef stijgen, kelderde in 24 uur tijd met 17%! Wat betekent dit voor de toekomst van de AI-wapenwedloop?

DeepSeek

De oprichter achter de nieuwe concurrent van ChatGPT is Chinees ingenieur Liang Wenfeng. Het streven van Wenfeng is om te innoveren en niet enkel om (Amerikaanse bedrijven) te imiteren, zoals veel Chinese bedrijven dat naar zijn mening doen. En wat de AI-sector betreft kon hij haast niet anders, gezien het feit dat de Amerikaanse overheid de export van de krachtige Nvidia chips naar China heeft verboden. Hoe het DeepSeek desondanks is gelukt om een hoogwaardige AI te produceren, en dat tegen een fractie van de kosten van de ontwikkeling van ChatGPT (6 miljoen dollar ten opzichte van meer dan 100 miljoen dollar), blijft voor veel mensen dan ook een raadsel. Sommige experts denken dat Wenfeng alsnog Nvidia chips heeft weten te bemachtigen en deze op de een of andere manier heeft weten te fuseren met goedkopere, minder ingewikkelde chips, om zo een efficiënter proces tot stand te brengen. Hoe het ook zij, het heeft gewerkt. Kort na de lancering werd DeepSeek de populairste app op de Apple App Store.

Zorgen en risico's

De situatie heeft veel weg van de hype rondom Rednote (een Chinees social media platform) die het gevolg was van de Amerikaanse TikTok-ban (die inmiddels is uitgesteld). En net als toen spelen er vergelijkbare zorgen. Zo brengt het feit dat DeepSeek een Chinees bedrijf is mee dat het rekening moet houden met Chinees beleid. Met andere woorden, de chatbot van DeepSeek mag geen antwoorden verspreiden die tegen het communistische bewind van China indruisen. Sterker nog, het is de bedoeling dat zij antwoorden geeft die het communistische ideaal van de Chinese overheid weerspiegelen en die de politieke macht van de Communistische Partij onderschrijven. In een uitgebreid onderzoek van nieuwsorganisatie The Guardian wordt geïllustreerd welke gevolgen dit soort censuur heeft op de output van DeepSeek. Toen de chatbot werd gevraagd naar de situatie in Taiwan, was het antwoord als volgt:

Een ander risico aan het gebruik van DeepSeek is de manier waarop persoonsgegevens worden verwerkt. China trekt zich in principe niets aan van de privacywaarborgen die de EU hanteert aan de hand van de AVG (ondanks de extraterritoriale werking hiervan). Dit is zorgelijk, gezien het feit dat de data van gebruikers van DeepSeek op Chinese servers worden opgeslagen. Naar Chinees recht kan de Chinese overheid deze gegevens gemakkelijk inzien. En gelet op de manier waarop de Chinese regering haar eigen burgers zorgeloos categoriseert in de context van social scoring, is dat voor veel gebruikers geen fijn idee.   

De toekomst van AI

Het zijn de genoemde zorgen die veel overheden, waaronder de Nederlandse overheid, ertoe hebben gebracht om DeepSeek te verbannen van de werkapparatuur van ambtenaren. Maar van een algemene ban lijkt het in de meeste landen niet te komen. Wat betekent dit voor de toekomst van AI? Hoewel Silicon Valley bekendstaat om haar technologie en tot nu toe ook binnen de AI-sector een voorsprong had, is het onduidelijk of zij die voorsprong zal kunnen bewaren. In beginsel is dat niet verkeerd: meer concurrentie betekent betere producten voor de consument, aldus de klassieke economische leer. De timing is ook niet ongunstig, aangezien president Trump nou net op het punt stond om de marktmonopolie van de Amerikaanse techsector te benutten en zo druk uit te oefenen op het buitenland (zie artikel boycot). Verder heeft de grote weerstand tegen de TikTok-ban bewezen dat dagelijkse gebruikers minstens zoveel (waarschijnlijk nog wel meer) waarde hechten aan het hebben van een goed product als aan het waarborgen van hun privacy. 

Die privacy is uiteraard wel de kanttekening van het debat. AI-toepassingen uit China dragen naar huidig recht het risico met zich mee dat de Chinese regering meekijkt, met wie weet wat voor uiteindelijke doelstelling. Het is dan ook zaak om de precieze toepassingen die worden uitgebracht goed in de gaten te houden en maatregelen te treffen waar nodig. Zulke maatregelen zouden in principe nooit moeten leiden tot een algemene ban. Gebruikers verdienen het recht om te bepalen welke platforms zij benutten en welke data zij vrijgeven aan welke partijen. Zo niet, dan is het maar de vraag wie er uiteindelijk echt censureert: China of wijzelf?