Artikelen
De verboden metafoor: AI en antropomorf taalgebruik
Michiel A. Smit
Inleiding
Op het snijvlak van auteursrecht & AI is regelmatig (felle) kritiek te lezen op ‘antropomorfiserend’ taalgebruik. Wanneer we als juristen schrijven over AI is het volgens velen onwenselijk dat daarbij ‘mensachtige’ termen worden gebruikt zoals leren, herinneren en autonomie.[1] Deze woorden zouden AI immers te veel menselijke eigenschappen toedichten. In plaats daarvan is er een gewoonte ontstaan waarbij (schijnbaar) minder menselijke termen worden gebruikt zoals genereren, memoriseren en trainen. Dit weerspiegelt de buitenlandse literatuur waarin eveneens volop kritiek is op antropoïde termen en vergelijkingen:[2] we zouden zowaar kunnen spreken van een verboden metafoor.[3] In dit artikel wordt desalniettemin betoogd dat het volledig uitbannen van antropoïde metaforen en termen niet goed mogelijk en bovendien onwenselijk is.
Kritiek op deze vorm van taalgebruik was bijvoorbeeld te lezen in een recente Linkedin-post van Arnoud Engelfriet:
‘Kunnen we alsjeblieft ophouden de computer te antropomorfiseren? AI “leert” niet. AI “begrijpt” niets. AI “denkt” niet. Niet omdat dat zielig is voor de computer. Maar omdat het funest is voor mijn bloeddruk én voor het juridisch debat. AI is Excel on steroids. Alleen klinkt dat minder sexy dan “het is net een kind dat leert lezen”, dus gooien we er metaforen tegenaan. En die worden dan het vertrekpunt voor juridische standpunten. Maar als we één ding zouden moeten doen in #internetrecht, dan is het dit: begin bij wat het systeem werkelijk doet.’[4]
Met de metafoor dat AI net een kind is dat leert lezen, verwijst Engelfriet vermoedelijk naar de recente uitspraak van een rechtbank in Noord-Californië, waarbij de rechter het trainen van een AI-model als fair use kwalificeerde omdat dit eerder vergelijkbaar was met een kinderlijk leerproces dan dat er sprake was van concurrentie in auteursrechtelijke zin.[5] De metafoor deed veel stof opwaaien in auteursrechtelijke contreien en werd overigens diezelfde week al gerelativeerd door een andere Amerikaanse uitspraak over hetzelfde onderwerp.[6]
Engelfriet heeft natuurlijk gelijk dat dergelijke antropoïde metaforen – en metaforen als zodanig – op zichzelf geen goede basis zijn voor een analyse of discussie. Ook klopt het dat het uiteindelijk om de wettelijke termen gaat zoals een ‘werk’, ‘verveelvoudigen’ en ‘tekst- en datamining’. Of en wanneer daar in de context van AI sprake van is, is echter een lopende discussie en bij het analyseren van deze vraagstukken kunnen mensenmetaforen wel degelijk een nuttige aanvulling zijn. Vooral als degene die de metafoor maakt voldoende basiskennis heeft van het onderliggende AI-proces. De breder gedeelde aversie tegen niet alleen metaforen maar antropoïde taal als zodanig roept bovendien de vraag op welke termen we dan wel mogen gebruiken?
Alternatieve terminologie: een mensenvrij AI-jargon?
Mogen we bijvoorbeeld wel 'trainen' zeggen in plaats van leren of doet dat nog te veel denken aan mensen die immers ook kunnen trainen? Moeten we spreken van 'africhten', daarbij denken we in Nederland immers meer aan dieren dan aan mensen. Is dat dan beter? In het Afrikaans gebruiken ze het overigens wel gewoon weer voor mensen (so kan jy ‘n rugby afrigter wees).
Moeten we genereren zeggen in plaats van scheppen? Ook al betekent genereren exact hetzelfde als scheppen en creëren: denk aan Genesis?
Automatisch in plaats van autonoom? Al betekent automatisch volgens de Van Dale ‘werkend zonder ingrijpen van de mens’? En mag onafhankelijk wel, al betekent dit in wezen hetzelfde als autonoom?
Regurgiteren in plaats van herinneren? Al is ook dit woord een medisch term die een (onsmakelijk) menselijk proces beschrijft: een passieve vorm van braken, zo leert ChatGPT mij. Memoriseren in plaats van heugen? Enzovoorts.
Welke term je ook kiest: er is altijd kritiek op mogelijk. En een woord als 'regurgiteren' is eerlijkgezegd weer niet goed voor de bloeddruk van degene die de Nederlandse taal liefheeft. Datzelfde geldt voor termen als ‘memoriseren’ die we kennelijk minder confronterend vinden dan de meer Nederlandse synoniemen. De afkeer van antropoïde taal is wellicht ook verklaarbaar door de angst voor deze nieuwe technologieën en de overtuiging dat synthetische creativiteit niet gelijk mag worden gesteld met echte menselijke creativiteit. Het – ook voor mij enigszins invoelbare - sentiment dat auteursrechtelijk (half)heilige termen zoals scheppen, creativiteit en oorspronkelijkheid voor mensen moeten worden voorbehouden.
De door Engelfriet – en vele anderen[7] – gehekelde vergelijking tussen lerende AI en een lerend kind is vooral een prikkelende metafoor en in die opzet lijkt het zeker geslaagd. Natuurlijk is het niet precies hetzelfde, maar het kan wel degelijk leerzaam zijn om de vergelijking desalniettemin te maken. Ook mensen zijn immers volledig afhankelijk van hun trainingsdata: zonder goede trainingsdata in met name de jeugd zal iemand niet kunnen leren schrijven of spreken. Ook de wijze van uiten wordt natuurlijk beïnvloed door onze trainingsdata in het verleden. Wie zijn hele jeugd lang louter Drs. P hoort, zal significant andere output genereren dan degene die alleen Lil Kleine heeft geluisterd (dat is een metafoor en geen waardeoordeel).
De leermetafoor illustreert ook hoe inefficiënt de huidige AI-modellen leren. Onze menselijke neurale netwerken hebben beduidend minder data nodig om iets te leren dan AI-netwerken, en zijn dus ook duurzamer dan de bestaande energieslurpende AI-modellen.[8] Dat is een van de redenen waarom er in de neurotechnologie onderzoek wordt gedaan naar Organoid Intelligence (OI): computers met uit menselijke stamcellen gekweekte mini-breinen in plaats van siliconen chips. Dit is overigens geen science fiction: dergelijke biocomputers leven op dit moment al.[9]
Als het op de een of andere manier toch zou lukken om speciaal voor GenAI een puur werktuiglijke woordenschat te ontwikkelen – geheel van menselijke smetten vrij – is het zeer de vraag hoe lang dat jargon houdbaar is, gelet op de reeds begonnen versmelting van mens, computer en AI. Welke taal moeten we bezigen als een mens dankzij een AI-breinimplantaat een tekst schrijft: is dat genereren of scheppen?[10] Als een AI-model daarvoor wordt getraind op menselijke breindata,[11] mag het dan wel leren heten? En wat is het antwoord als we in deze vragen de AI vervangen door OI, of een combinatie van de twee?[12] Misschien slingert de kunstmatige AI-terminologie wel als een boemerang terug zodat we het menselijke brein uiteindelijk in vergelijkbare termen bestuderen. En misschien stellen neurotechnologische ontwikkelingen de menselijke uniciteit en de navenante ‘antromonopolisering’[13] van taalkundige termen zoals scheppen en autonomie wel ter discussie. De tijd zal het leren.
Memoriseren en de tekortkoming van de leermetafoor
Dan tot slot de tekortkoming van de leermetafoor in het geval van modelmatige herinnering ehh memorisering. Het model slikt dan specifieke integrale trainingsdata[14] (concrete werken) in bij het trainingsproces waardoor het getrainde model bij de juiste prompt het werk kan reconstrueren als output en deze dus in de oorspronkelijke vorm ophoest (‘regurgitatie’).[15]
Het feit dat we in het model niet precies een verveelvoudiging kunnen aanwijzen en dat het werk ‘slechts’ op een gecomprimeerde, gefragmenteerde, statistische, vectoriële of op andere onbegrijpelijke wijze is opgeslagen - in de zogeheten 'weights' (getrainde parameters) - is helemaal niet van belang zolang het er in de output maar uitkomt.[16] En zolang er een causale relatie bestaat tussen die output en de trainingsdata (het dus geen onafhankelijke dubbelschepping is).[17] Als ik enkel de naam 'Hergé' in Sora als tekstprompt invoer; en daar komen vervolgens plaatjes van precies Kuifje uit (en dat doet het).[18] Dan zit er een verveelvoudiging van het figuur Kuifje in het onderliggende model.[19] Zolang de prompteur of een derde geen plaatje van hem hebben geüpload als beeldprompt, is dat de enige logische uitleg.[20]
Hierbij zij de lezer ook herinnerd aan art. 14 Aw: dat er een platenspeler nodig is om het werk in een vinylplaat waar te nemen, en in recentere zin aan Brein/NSE[21]: de gefragmenteerde alfanumerieke vertegenwoordiging van een werk is ook een verveelvoudiging.[22] Dat een hulpmiddel is vereist om het werk waarneembaar te maken, doet niet af aan het feit dat er een verveelvoudiging is. Hetgeen natuurlijk ook geldt voor de werken die we via computers waarnemen (en die ook als numerieke en veelal gecomprimeerde afgeleiden zijn verveelvoudigd).[23]
En zo komen we aan bij de tekortkoming van de leermetafoor: wanneer dergelijke memorisering (verveelvoudiging in het model) wel plaatsvindt dankzij het leerproces, en het AI-systeem en interface verhindert de extractie (verveelvoudiging en openbaarmaking in output) hiervan niet. Dan houdt de vergelijking met de lerende mens naar mijn inzicht op.[24] Eén ieder die het AI- systeem gebruikt kan dan immers – met de juiste prompt, zoals de enkele naam van een tekenaar – het werk onttrekken uit het model, en dat op massale schaal.[25] Wellicht zitten in het menselijk brein ook werken opgeslagen in ‘gewichten’, maar deze kunnen niet zomaar door Jan en alleman massaal worden gedownload, geëxtraheerd en geconsumeerd.[26]
Engelfriet stelt dat het trainen van AI-modellen niet vergelijkbaar is met eerdere traditionele vormen van ‘opzettelijk dupliceren’ die erop waren gericht om ‘marktaandeel’ van de maker ‘af te snoepen’.[27] Hij doelt dan waarschijnlijk niet op die situaties van memoriseren/regurgiteren omdat hij dat in zijn post nadrukkelijk niet behandelt. Hier bespreek ik dit wel, want als dit wel gebeurt kan de normale exploitatie van het werk volgens mij wel degelijk worden bedreigd. Het eventuele gebrek aan opzet – wat mij overigens betwistbaar lijkt – is tot slot niet relevant voor de vraag of sprake is van auteursrechtinbreuk.
Slot
Dat antropoïde (of andersoortige) metaforen op zichzelf geen goed fundament zijn voor een analyse moge duidelijk zijn. Dat een goed begrip van de onderliggende technologie bijdraagt aan een vruchtbare analyse staat wat mij betreft ook buiten kijf en Engelfriets technisch onderlegde bijdragen zijn in dit opzicht van grote waarde. Dat alles wil echter niet zeggen dat mensachtige metaforen geen nut kunnen hebben. Hoewel elke metafoor naar zijn aard onvolledig is – zo ook de mijne én die van Engelfriet[28] - kan deze in de juiste context wel degelijk leerzaam en doeltreffend zijn. Ook in de discussies over AI en auteursrecht. Dat daarnaast zelfs antropoïde termen moeten worden uitgebannen uit het auteursrechtelijke AI-debat – zoals velen lijken te menen - lijkt mij bovendien onmogelijk én onwenselijk. Taalvrijheid leidt tot vrijheid van denken en biedt zodoende ruimte voor verschillende zienswijzen. Gelet op de vele onbeantwoorde vragen rond AI en auteursrecht en de maatschappelijke implicaties hiervan is dat alleen een zegen.
* Mr. drs. M.A. Smit is promovendus bij de sectie IE aan de Universiteit Leiden. Voor het commentaar op een eerdere versie is de auteur dank verschuldigd aan prof. mr. D.J.G. Visser.
[1] Verschillende redacties hebben mij bijvoorbeeld laten weten dat zij liever niet hebben dat ik het woord ‘autonoom’ gebruik in relatie tot generatieve AI, dit woord zou het AI-systeem kennelijk te veel menselijke eigenschappen toedichten. Met dat woord suggereer ik overigens nadrukkelijk niet dat GenAI zelf kan denken of bewustzijn heeft, maar maak ik louter het punt dat de ‘creatieve’ vormgeving veelal niet het resultaat is van de mens maar van het GAI-systeem, althans de algoritmen daarin. Een eenmaal getraind model kan op het niveau van de vormgeving autonoom opereren in tegenstelling tot niet of laagautonome instrumenten zoals een kwast of een (ouderwets) digitaal tekenprogramma. Dat is nu juist het kenmerkende aan generatieve AI. Zie: Smit, Prompteursrecht, AA 2025.
[2] Bijvoorbeeld: K. Militsyna, ‘Human Creative Contribution to AI-Based Output – One Just Can(’t) Get Enough’, GRUR International, 2023/10, p. 940– 941; Watson, D. The Rhetoric and Reality of Anthropomorphism in Artificial Intelligence. Minds & Machines 29, 417–440 (2019). https://doi.org/10.1007/s11023-019-09506-6.
[3] De term ‘verboden metafoor’ trof ik 10 jaar geleden voor het eerst aan in een artikel van Egbert Dommering. Dommering gebruikte de term ‘de verboden metafoor’ in een veel serieuzere context namelijk naar aanleiding van de vervolging van schrijver Graa Boomsma voor smaad in de jaren 1990. Aanleiding was een vergelijking die Boomsma maakte van Nederlandse soldaten in Nederlands-Indië met ‘SS-ers’. E.J. Dommering, “De Nederlandse publieke discussie en de politionele akties in Indonesië,” NJB 69:9 (1994), 277-290, aldaar 277.
[4] Arnoud Engelfriet op Linkedin, 27 juni 2025. (https://www.linkedin.com/posts/arnoudengelfriet_internetrecht-tdm- ai-activity-7343910962938228736-_TYW?utm_source=share&utm_medium=member_desktop&rcm=ACoAAEVaAsMBO24gpjHXdRoEgdsjMlSzS1 Dmi9w).
[5] Dirk Visser, ‘Trainen van AI is ‘fair use’’ Mr. (https://www.mr-online.nl/trainen-van-ai-is-fair-use/.)
[6] Dirk Visser, ‘Trainen van AI is géén fair use’, (Mr. https://www.mr-online.nl/trainen-van-ai-is-geen-fair-use/)
[7] Zo blijkt bijvoorbeeld uit de vele reacties op Linkedin.
[8] ‘Powering up the next generation of biocomputers with brain organoids’, Frontiers 2023 (https://www.frontiersin.org/journals/science/article-hubs/organoid-intelligence-a-new-biocomputing- frontier/explainer?utm_source=chatgpt.com.).
[9] ‘Powering up the next generation of biocomputers with brain organoids’, Frontiers 2023 (https://www.frontiersin.org/journals/science/article-hubs/organoid-intelligence-a-new-biocomputing- frontier/explainer?utm_source=chatgpt.com.); M. Jimenez, ‘Ik en mijn organoïde: een stap dichter bij behandelingen op maat’, UU (https://www.uu.nl/organisatie/verdieping/ik-en-mijn-organoide-een-stap-dichter-bij-behandelingen- op-maat/).
[10] J. Levý e.a., ‘Brain-to-Text Decoding: A Non-invasive Approach via Typing’, Arxiv 2025. (https://arxiv.org/abs/2502.17480); M. Nadaff, ‘Brain implant translates thoughts to speech in an instant’, Nature (31 maart 2025) (https://www.nature.com/articles/d41586-025-01001-6); F.R. Willet e.a., ‘High-performance brain-to- text communication via handwriting.’ Nature 2021 (593), p. 249-254. doi:10.1038/s41586-021-03506-2.
[11] Breindata die is afgeleid uit EEG-signalen of fMRI-scans.
[12] Deze laatste vraag is een hypothetische, OI kan bij mijn weten nog geen output genereren en staat nog in de kinderschoenen. Wel wordt al geëxperimenteerd met OI/AI combinaties en de implementatie daarvan in een brain computer interface.
[13] Een voor de gelegenheid bedachte term waarmee ik doel op de (on)bewuste aanname dat een bepaalde term voor mensen is voorbehouden. Het antropomorfiseringsverwijt impliceert immers dat het bewuste woord – dat de computer kennelijk vermenselijkt - een uitsluitend menselijke betekenis heeft.
[14] In een statistische gecomprimeerde vorm die evenwel de syntaxis/expressie d.w.z. beschermde vorm kan bevatten; zie hierover de volgende alinea.
[15] Hoe vaak dit precies gebeurt is niet duidelijk, maar dat het gebeurt is onomstreden.
[16] Zie hierover met name A. Cooper & J. Grimmelman, ‘The Files are in the Computer: On Copyright, Memorization, and Generative AI’, ArXiv 2024 (https://arxiv.org/abs/2404.12590v6). En voor een genuanceerd overzicht het US Copyright Office, Part 3: Generative AI Training (pre-publication version 2025), p. 28-29.
[17] Dat de overeenstemming dus niet op puur toeval berust. Immers beschermt het auteursrecht alleen tegen ontlening. Zie hierover: Andreas Sesing-Wagenpfeil, ‘Trainierte KI-modelle als Vervielfältigungsstücke im Sinne des Urheberrechts‘, p. 237-239.
[18] Als ik ‘Uderzo’ invoer als enige tekstprompt, krijg ik van Sora keer op keer een perfecte Asterix en Obelix. Ook dat kan niet op toeval berusten.
[19] Dit is wellicht geen exacte reproductie, maar wel degelijk een verveelvoudiging.
[20] N. Carlini, ‘What my privacy papers (don't) have to say about copyright and generative AI’, 2025 (https://nicholas.carlini.com/writing/2025/privacy-copyright-and-generative-models.html); Cooper en Grimmelman 2024, p. 25-27. De auteursrechtelijk beschermde trekken moeten immers ergens vandaan komen.
[21] Rb. Amsterdam ECLI:NL:RBAMS:2011:BU6271 (Brein/NSE), ro 4.3.
[22] Zie ook: Sesing-Wagenpfeil, p. 239-240.
[23] A. Cooper & J. Grimmelman, ‘The Files are in the Computer: On Copyright, Memorization, and Generative AI’, ArXiv 2024 (https://arxiv.org/abs/2404.12590v6), p. 36-38; Dornis en Stober, ‘Urheberrecht und Training generativer KI-Modelle’, p. 52-53.
[24] Ook indien in de output géén verveelvoudigingen (regurgitatie) worden gegenereerd zijn er overigens goede argumenten denkbaar dat rechthebbenden gecompenseerd dienen te worden voor de training van het model. Hier bespreek ik dit verder niet maar verwijs ik naar de Amerikaanse uitspraak, besproken door Visser in: Dirk Visser, ‘Trainen van AI is géén fair use’, (Mr. https://www.mr-online.nl/trainen-van-ai-is-geen-fair-use/).
[25] Daar kan tegenin worden gebracht dat dezelfde prompt niet altijd hetzelfde resultaat oplevert dankzij het stochastische AI-model. Dit acht ik echter niet overtuigend. Stel dat de naam ‘Uderzo’ in 20% van de gevallen tot een verveelvoudiging leidt in de output. De overige niet-inbreukmakende 80% ‘heelt’ deze inbreuk dan niet. Het kan natuurlijk wel relevant zijn voor de vaststelling van een schadevergoeding. De variatie in de output staat bovendien los van de verveelvoudiging in het model zelf. Coper & Grimmelman 2025, p. 43-44 & 51.
[26] Sommige modellen zoals Stable Diffusion worden open source aangeboden en kunnen dus – inclusief de getrainde gewichten en de daarin mogelijk aanwezige verveelvoudigingen in statistische vorm – door iedereen worden gedownload. Andere modellen zijn alleen indirect toegankelijk via door de aanbieder aangeboden AI- systemen: ook dan blijft echter massale extractie mogelijk, indien er geen sprake is van effectieve maatregelen.
[27] In de eerder genoemde Linkedin-post.
[28] ‘AI is Excel on steroids’. Het doel van Engelfriets metafoor lijkt om te benadrukken AI niet kan voelen, denken etc. Dat het slechts voorspelt en berekent op basis van patronen. En we het dus geen menselijke eigenschappen moeten toedichten. Wat dat betreft is de metafoor geslaagd. De metafoor is echter niet volledig: hij is immers inaccuraat als het gaat om generatieve AI. GenAI moet getraind zijn op datasets met menselijke werken, maakt gebruik van een neuraal netwerk, heeft als doel om nieuwe content te genereren met een zeer hoge informatiedichtheid van hetzelfde type als de trainingsdata en het gaat hier ook nog eens om een in essentie stochastisch proces. Daarmee is het in de kern wezenlijk anders dan Excel, zelfs al zit die aan de steroïden.
Auteur(s)
Michiel Smit is sinds september 2023 als promovendus verbonden aan de sectie Intellectueel Eigendomsrecht van Universiteit Leiden. Zijn promotieonderzoek concentreert zich op het auteursrechtelijke bewerkingsrecht en de omzomende rechtsinstituten zoals het bewerkingswerk en de bewerkingsbeperking (parodie).
AI-forum 2025/2
GPT-4o en het Ghibli Effect: de genadeslag voor ontwerpers en rechthebbenden?
Afgelopen week stond social media vol met afbeeldingen in de kenmerkende stijl van de Japanse animatiestudio Ghibli. Dit was het gevolg van de release van OpenAI's nieuwe afbeeldingsgenerator, die onderdeel uitmaakt van de reeds bestaande chatbot ...
Anthropic mag de ontwikkeling van Claude AI doorzetten, ondanks zorgen auteursrecht
Van de 39 Amerikaanse auteursrechtzaken op het gebied van AI-ontwikkeling, zijn er twee gericht tegen ontwikkelaar Anthropic. Anthropic is het bedrijf achter Claude AI, een chatbot van vergelijkbare aard en kwaliteit als ChatGPT. Claude is deels g...
AI Verordening: Hoe verzeker je AI-geletterdheid binnen je organisatie?
Sinds 2 februari 2025 zijn aanbieders en gebruiksverantwoordelijken van AI-systemen verplicht om voldoende AI-geletterdheid te verzekeren van hun personeel en andere personen die namens hen AI-systemen gebruiken. Als onderdeel van de eerste ree...
Creatieve sector verontwaardigd over nieuwe Gedragscode AI-verordening
Het Europese AI-bureau heeft recent de derde en laatste conceptversie gepubliceerd van de Gedragscode voor aanbieders van generatieve AI, als aanvulling op de AI-verordening. Makers, uitvoerende kunstenaars en rechthebbenden reageren hierop veront...
Britse denktank wil commerciële AI-training in Engeland legaliseren
2 maanden terug bespraken we hoe de Britse overheid een auteursrechtelijke hervorming overweegt op basis waarvan bedrijven voor commerciële doeleinden mogen tekst- en dataminen, tenzij rechthebbenden zich daar uitdrukkelijk tegen verzetten. Oftewe...
Generatieve AI als voertuig voor de meningsuiting en creatieve expressie
De discussie over generatieve AI in de kunstwereld wordt vaak gedomineerd door zorgen. Makers en rechthebbenden vrezen dat hun werken worden nagebootst, dat creatieve beroepen onder druk komen te staan en dat bestaande rechten worden ondermijnd. M...
Hoe GPT-NL en Nextcloud de afhankelijkheid van Big Tech helpen terugdringen
In een wereld waarin taalmodellen als ChatGPT razendsnel terrein winnen, groeit ook het besef van afhankelijkheid. De meeste krachtige AI-systemen worden gebouwd en beheerd door een handvol grote Amerikaanse technologiebedrijven, die beperkte tran...
AI-training is geen fair use, concludeert een groep Amerikaanse hoogleraren
Een groep toonaangevende Amerikaanse hoogleraren auteursrecht heeft zich uitgesproken tegen Meta’s beroep op fair use voor het trainen van generatieve AI-modellen. In een stevig beargumenteerde amicus brief stellen de experts dat het gebruik van a...
Adobe's Content Credentials: het equilibrium tussen auteursrecht en innovatie?
De inzet op transparantie in het tijdperk van generatieve AI krijgt een krachtige impuls met Adobe’s recente introductie van Content Credentials. Door dit nieuwe systeem kunnen makers hun naam, de herkomst van werken en hun voorkeuren over AI-gebr...
2024 EU AI-verordening: een gedetailleerde analyse
De AI-verordening is een belangrijk regelgevingskader dat gericht is op het harmoniseren van de ontwikkeling, de toepassing en het gebruik van AI binnen de EU. Deze uitgebreide regelgeving, die op 1 augustus 2024 van kracht is geworden, is bedoeld...
OpenAI wijzigt koers: non-profit behoudt controle
OpenAI heeft aangekondigd de plannen voor de overgang naar een winstgericht bedrijfsmodel deels terug te draaien. Het bedrijf is van plan zijn for-profit tak om te zetten in een public benefit corporation (PBC), maar de volledige zeggenschap blijf...
AI in oorlogsvoering: strategische innovaties en juridische uitdagingen
Kunstmatige intelligentie (AI) speelt een steeds grotere rol in moderne oorlogsvoering. Wat begon als een ondersteunend hulpmiddel in beeldherkenning en dataverwerking, ontwikkelt zich razendsnel tot een beslissende factor in zowel militaire op...
US Copyright Office over AI-training, auteursrecht en fair use (uitgebreide analyse)
Begin mei publiceerde het Amerikaanse Copyright Office (UCO) het derde en laatste rapport in haar reeks over AI en auteursrecht. Het rapport werpt een diepgravende blik op de juridische status van AI-training onder het Amerikaanse auteursrecht, me...
Aansprakelijkheid in het AI-tijdperk: is de kwalitatieve aansprakelijkheid voor gebrekkige roerende zaken toe aan een update?
§ 1. Inleiding
Artificial intelligence (hierna: ‘AI’) speelt een steeds grotere rol in onze samenleving. Zo is AI bezig met een flinke opmars in onder andere de financiële sector, in bestuursrechtelijke besluitvormingsprocessen en bij de opkomst ...
Amerikaans wetsvoorstel verbiedt niet-federale AI-wetgeving voor 10 jaar
In het Huis van Afgevaardigden (de Amerikaanse tegenhanger van de Tweede Kamer) is een wetsvoorstel ingediend dat staten en andere niet-federale overheden de komende tien jaar verbiedt om eigen regels op te stellen voor kunstmatige intelligentie. ...
AI-training en auteursrecht: de internationale verschillen
Mag je auteursrechtelijk beschermd werk gebruiken om AI-modellen te trainen? Die vraag houdt wetgevers wereldwijd bezig. Als onderdeel van haar recente rapport, heeft het Amerikaanse Copyright Office in kaart gebracht hoe verschillende landen AI-t...
Het doel heiligt de middelen – Anthropic’s nieuwe AI grijpt naar chantage
Anthropic heeft met Claude Opus 4 een van de meest geavanceerde AI-modellen tot nu toe gelanceerd. Maar bij interne veiligheidstests bleek het model bijzonder doortastend, zelfs manipulatief. Deze blog bespreekt hoe Claude Opus 4 overging tot chan...
Japan introduceert AI-wetgeving die sterk afwijkt van onze AI-verordening
Op 28 mei 2025 nam het Japanse parlement voor het eerst een nationale AI-wet aan. Deze nieuwe wet, beter bekend als de AI Utilization Promotion Act, kiest nadrukkelijk voor een andere koers dan de Europese Unie. Waar de EU inzet op risicobeperking...
Van handmatige moderatie naar AI-gestuurde detectiesystemen
Inleiding
In hoeverre moet generatieve stijlnabootsing worden afgeremd met “guardrails”?
De opkomst van generatieve AI heeft een breed spectrum aan creatieve toepassingen mogelijk gemaakt. Of het nu gaat om tekst, beeld, video of muziek: de modellen worden steeds krachtiger. Tegelijkertijd staat de juridische toetsing aan bijvoorbeeld...
Derde rechtszaak tegen Anthropic: kun je tekst- en datamining contractueel verbieden?
Reddit heeft een rechtszaak aangespannen tegen AI-ontwikkelaar Anthropic. De aanklacht draait om het vermeende herhaaldelijk scrapen van Reddit-data door Anthropic, ondanks eerdere toezeggingen om daarmee te stoppen. Daarmee voegt deze zaak zich i...
Disney en Universal trekken ten strijde tegen AI-bedrijf Midjourney
Disney en Universal hebben een rechtszaak aangespannen tegen het AI-bedrijf Midjourney. Volgens de twee Hollywood-giganten heeft Midjourney op grote schaal auteursrechtelijk beschermd beeldmateriaal gebruikt bij het trainen van zijn AI-modellen, z...
Meta’s AI-app leidt tot onbedoelde publicatie van privégesprekken
De nieuwe standalone AI-app van Meta heeft veel stof doen opwaaien. Gebruikers van de app deelden onbedoeld persoonlijke gesprekken met de chatbot op een openbare feed. De situatie heeft vragen opgeroepen over Meta’s interface en de bescherming va...
AI-muziekplatforms in overleg met major labels: wat zijn de mogelijke gevolgen?
Recent werd bevestigd dat de grote platenmaatschappijen (Universal Music Group, Warner Music Group en Sony Music Entertainment) in gesprek zijn met de bekende AI-muziekplatforms Suno en Udio. Volgens diverse bronnen onderhandelen deze partijen ...
AI in kinderspeelgoed: Mattel en OpenAI kondigen nieuwe samenwerking aan
Mattel en OpenAI hebben een strategische samenwerking aangekondigd om AI te integreren in speelgoed voor kinderen. Het nieuws roept belangrijke juridische en maatschappelijke vragen op. In dit artikel bespreken we de aankondiging, de eerste reacti...
Generatieve AI-training is fair use, oordeelt de Amerikaanse rechter
Voor het eerst heeft een Amerikaanse rechter geoordeeld dat het trainen van een generatief AI-model met auteursrechtelijk beschermd materiaal onder fair use valt. De uitspraak komt in de zaak Bartz v. Anthropic, waarin drie auteurs AI-bedrijf Anth...
AI-training is meestal inbreuk, zegt deze Amerikaanse rechter: “Indirect substitution is still substitution”
Voor de tweede keer deze week heeft een Amerikaanse rechter zich uitgesproken over de vraag of AI-training onder fair use valt. In Kadrey v. Meta oordeelt rechter Vince Chhabria dat het gebruik van auteursrechtelijk beschermde boeken voor het trai...
Tegenstrijdige visies op AI-training en fair use: hoe de rechter afwijkt van het US Copyright Office
Maandag 23 juni 2025 werd een mijlpaal bereikt in het Amerikaanse auteursrecht: in de zaak Bartz v. Anthropic oordeelde de federale rechter William Alsup voor het eerst dat het gebruik van auteursrechtelijk beschermd materiaal voor AI-training ond...
Wanneer AI leeft: juridische en ethische vraagstukken rond biohybride AI
Inleiding
Kunstmatige intelligentie ontwikkelt zich snel, onder andere op het snijvlak van technologie en biologie. Biohybride AI-systemen, oftewel AI die draait op levende cellen, zetten niet alleen technologische conventies op hun kop, maar dag...
De verboden metafoor: AI en antropomorf taalgebruik
Inleiding
Op het snijvlak van auteursrecht & AI is regelmatig (felle) kritiek te lezen op ‘antropomorfiserend’ taalgebruik. Wanneer we als juristen schrijven over AI is het volgens velen onwenselijk dat daarbij ‘mensachtige’ termen worden gebruik...
Denemarken zet stap richting nieuw verbodsrecht op deepfakes
De Deense regering heeft aangekondigd het auteursrecht te willen aansterken om zo de verspreiding van deepfakes effectiever te bestrijden. In tegenstelling tot eerdere initiatieven, waarbij met name pornografische deepfakes werden aangepakt, richt...
Google’s AI-summaries: innovatie of roofbouw? De laatste juridische ontwikkelingen
De introductie van AI-gegenereerde samenvattingen bovenaan zoekresultaten markeert een belangrijke verschuiving in hoe online informatie wordt geconsumeerd. Waar Google’s AI Overviews miljoenen gebruikers helpt om sneller antwoorden te vinden, roe...
Europese AI-verordening: nieuwe verplichtingen treden in, maar is het genoeg?
De Europese AI-verordening is sinds 1 augustus 2024 formeel van kracht, en komende maand volgt een belangrijke nieuwe fase. Vanaf augustus worden de eerste verplichtingen voor aanbieders van AI-systemen voor algemene doeleinden (general-purpose...
AI caramba! Dansen met de nieuwe werkelijkheid: over kwaliteitsverlies, bewustzijnsgebrek en paniek in het onderwijs
In februari 2019 werd vanwege zorgen over grootschalig nepnieuws en andere vormen van misbruik GPT-2 niet door OpenAI op de markt gebracht:[1]
“Due to concerns about large language models being used to generate deceptive, biased, or abusive langu...
Generatieve AI en auteursrecht: Europese koerswijziging op komst? Het parlementaire rapport in een notendop
De explosieve opkomst van generatieve AI heeft veel vragen opgeroepen binnen het auteursrecht. Terwijl ontwikkelaars van grote taal- en beeldmodellen hun systemen trainen op miljoenen beschermde werken, worstelen rechthebbenden met onduidelijke re...
The Dutch and Danish proposals for legislation on deepfakes
This article contains a summary and a brief comparison of the Dutch and Danish proposals for legislation relating to deepfakes.
The Dutch proposal is an initiative of member of parliament ms. Rosemarijn Dral, based on an article published in O...
Europa's definitieve AI-gedragscode: veiligheid, auteursrecht en transparantie in aanloop naar 2 augustus 2025
Op 2 augustus 2025 gaan de verplichtingen uit de AI-verordening in voor aanbieders van AI-modellen voor algemene doeleinden. In aanloop naar het nieuwe wettelijke kader heeft het Europese AI Office onlangs de definitieve versie van de gedragscode ...
Google’s open-source medische AI biedt kansen, maar roept ook vragen op
Google heeft de lat opnieuw hoger gelegd. Met de lancering van de MedGemma-modellen betreedt de techgigant het domein van open-source medische AI op een schaal die eerder nog niet voorkwam. Waar vorige toepassingen vooral werden aangeboden als com...
Amerika’s AI Action Plan gelanceerd: snelheid boven veiligheid?
Op 23 juli 2025 presenteerde de Amerikaanse regering het langverwachte AI Action Plan. In een vurige toespraak noemde president Trump kunstmatige intelligentie “pure genius” en verklaarde hij dat Amerika de race om deze technologie koste wat kost ...
Meta (opnieuw) aangeklaagd voor illegale AI-training, door grote porno-exploitanten
De juridische strijd rond AI-training bereikt een nieuwe piek. In een explosieve aanklacht beschuldigen twee gerenommeerde Amerikaanse pornostudio’s Meta van grootschalige auteursrechtinbreuk. Zij stellen dat Meta sinds 2018 meer dan 2.396 video’s...
Nepjurisprudentie: hoe AI de rechtspraak kan beïnvloeden zonder dat iemand het doorheeft
Een Amerikaanse advocaat citeerde vier niet-bestaande uitspraken in een verzoekschrift. Ze bleken afkomstig uit ChatGPT. De rechter ontdekte het, legde een boete op en verplichtte de betrokken advocaat tot het volgen van training voor het (ethisch...
Wie is aansprakelijk als een auto zelf rijdt? Van menselijke schuld naar systeemfouten
Inleiding
De opmars van AI, ooit alleen een abstract idee, is vandaag onmiskenbaar verweven met ons dagelijks leven. De impact ervan laat zich duidelijk voelen in de wereld van zelfrijdende auto's. Autonome voertuigen opereren niet langer uitslui...
Wat de transparantieplicht in de AI-verordening betekent voor de journalistiek
Inleiding
Recent publiceerde het NRC een artikel over de AI-worsteling van de journalistiek.[1] Daarin werd besproken hoe vier grote Vlaamse tijdschriften artikelen hadden laten genereren door AI zonder dit te melden aan de lezers. Zo werden mee...