Blog
Eerste AI-kunstveiling wekt grote verontwaardiging
Redactie
Het Amerikaanse veilinghuis Christie's heeft ‘s werelds eerste grote veiling voor AI-kunst aangekondigd. Want “AI-technologie is ongetwijfeld de toekomst”, zegt een prominente woordvoerder. Zodanig zelfs, dat het veilinghuis aansluiting zoekt met de primaire markt en zich daarmee ontworstelt van de traditionele doorverkoop. Oftewel, de aangeboden AI-kunst is eerstehands. Voor kunstenaars die met AI werken is dit een welkome gelegenheid, aangezien zij in tegenstelling tot andere kunstenaars nauwelijks toegang hebben tot galerieën waar zij hun kunst kunnen aanbieden. Het aanvullende voordeel hierbij is dat Christie's een predicaat van kwaliteit geeft aan het werk van de deelnemende kunstenaars. Daarmee geeft zij als grote partij het signaal af aan de buitenwereld dat AI-kunst, in het bijzonder de aangebonden AI-kunstwerken, dezelfde status kunnen genieten als traditionele kunstwerken. Maar die mening deelt lang niet iedereen, zoals spoedig zal blijken.
Augmented Intelligence
Een belangrijke nuance is dat de aangeboden kunstwerken niet uitsluitend het product (mogen) zijn van generatieve AI. Alleen kunstwerken waaraan mensen zelf een creatieve bijdrage hebben geleverd worden in aanmerking genomen voor de veiling van Christie's. Vandaar ook de naam Augmented Intelligence in plaats van Artificial Intelligence. Christie's wil het gebruik van AI als tool aanmoedigen ter bevordering van de menselijke creativiteit. Volledige afhankelijkheid van AI wil zij juist ontmoedigen. Een voorbeeld van een aangeboden kunstwerk is “AI poem sculpture”, waarbij kunstenares Sasha Stiles samenwerkt met een AI-model dat is getraind op haar eigen poëzie.
Het genoemde voorbeeld neemt niet weg dat er kunstwerken worden aangeboden waarvoor generatieve AI-modellen zijn gebruikt die van oorsprong zonder toestemming zijn getraind op auteursrechtelijk beschermd materiaal. Denk daarbij aan de bekende modellen zoals Midjourney, Dall-E en Stable Diffusion. AI-modellen waartegen nog altijd rechtszaken lopen met de vraag of dergelijke training wel legaal is. Het wekt dan ook geen verbazing dat duizenden kunstenaars kritiek uiten op de veiling van Christie's. In een gezamenlijke brief roepen zij Christie's zelfs op om de veiling geheel te annuleren, met het argument dat er sprake is van massale diefstal van hun werken.
Christie's deinst niet weg van de zware tegenreactie. Een van haar woordvoerders rechtvaardigt de veiling als volgt:
“The artists represented in this sale all have strong, existing multidisciplinary art practices, some recognized in leading museum collections. The works in this auction are using artificial intelligence to enhance their bodies of work and in most cases, AI is being employed in a controlled manner, with data trained on the artists’ own inputs.”
Een juridische analyse
Het standpunt van Christie's is enerzijds goed verdedigbaar, met name gezien het recent uitgebrachte rapport van de US Copyright Office. Daarin stelt de toezichthouder dat werken auteursrechtelijke bescherming kunnen genieten als ze gemaakt zijn met behulp van generatieve AI, zolang er maar een menselijke bijdrage aan te pas is gekomen. Dit is een nadere nuancering van de aanvankelijke stelling dat generatieve werken niet auteursrechtelijk beschermd kunnen worden (waaronder de generatieve plaatjes in stripboek Zarya of the Dawn). Het rapport stemt overeen met de heersende leer in de EU dat ook mechanisch geproduceerde werken auteursrechtelijk beschermd kunnen worden (zie HvJ EU 7 maart 2013, Painer). Doorslaggevend is dan de vraag of er ergens in het scheppingsproces creatieve keuzes zijn gemaakt door een mens, wat bijvoorbeeld ook pas tijdens de nabewerking kan zijn.
Anderzijds is het onduidelijk of het gebruik van generatieve AI-modellen, die zonder toestemming zijn getraind op auteursrechtelijk beschermde werken, wel legaal is voor de creatie van nieuwe werken. Zo oordeelde een federale Amerikaanse rechter nog geen week geleden dat een dergelijk trainingsproces voor (generatieve) AI-modellen niet zomaar toegestaan is op basis van de Amerikaanse fair use doctrine (zie Thomson Reuters v. Ross; in dit geval was het trainingsproces geen fair use). Vanuit dat perspectief levert de schepping van nieuwe werken met behulp van bestaande AI-modellen die op een dergelijke wijze zijn getraind mogelijk auteursrechtelijke schendingen op. Het is afwachten wat het definitieve oordeel van de Amerikaanse rechter rondom deze kwestie zal zijn (in de genoemde zaak kan Ross nog in beroep en ging het niet direct om generatieve AI).
Kortom, wat de veiling van Christie's betreft: zolang de voor de kunstwerken gebruikte generatieve AI niet is getraind op auteursrechtelijk beschermd materiaal (wat volgens de woordvoerder van Christie's grotendeels ook zo is), is er in principe niks aan de hand. Maar, ten opzichte van de werken waar dat wel het geval is, waagt Christie's zich op glad ijs. Afhankelijk van het toekomstige oordeel van de rechter, zou Christie's zich schuldig kunnen maken aan het verspreiden van inbreukmakend materiaal en wellicht aansprakelijkheid kunnen dragen voor de geleden schade onder makers. In de EU geldt hetzelfde gevaar voor zover de opt-outs van makers genegeerd zijn bij de ontwikkeling van de gebruikte generatieve AI (in beginsel is tekst- en datamining van beschermde werken hier gewoon toegestaan: art. 4 DSM-richtlijn). Het zal nog wel een tijd duren voordat de EU-rechter zich over deze kwestie uitspreekt. Hoe het ook zij, we houden u op de hoogte.
AI-forum 2025/1
De duistere zijde van ‘notice and takedown’ procedures en content monitoring
In de YouTube- en Cyando-uitspraak van 2021 wierp het Europese Hof licht op de rol van een platform zoals YouTube ten opzichte van de door haar gebruikers geplaatste content. Zo werd geconstateerd dat het zogenoemde safe harbor principe dat in 200...
Generatieve AI-vergoeding: is het juridisch mogelijk?
In toenemende mate wordt er gediscussieerd over de mogelijke implementatie van een (generatieve) AI-vergoeding, bedoeld om makers te compenseren voor het gebruik van hun werken bij de ontwikkeling van generatieve AI. In een reeks van drie artik...
Aansprakelijkheid van aanbieders van generatieve AI
Generatieve AI-toepassingen kunnen illegaal tekst- en beeldmateriaal produceren en hun aanbieders kunnen dit niet altijd tegengaan. Dit doet denken aan problematiek omtrent online tussenhandeldiensten en roept de vraag op of de “safe harbour”-aans...
Wetsvoorstel opt-out regeling: treedt Engeland in de voetsporen van de EU?
Elton John en Paul McCartney zijn een van vele artiesten die zich hebben uitgesproken tegen het voornemen van de Britse overheid om de bestaande auteursrechtelijke beperking op tekst- en datamining (hierna: TDM-beperking) te verruimen. Naar Engels...
AI en de AVG: De belangrijkste inzichten uit EDPB Opinie 28/2024
Introductie
Op 17 december 2024 publiceerde de Europese Data Protection Board (“EDPB”)[1] een opinie inzake de relatie tussen gegevensbescherming en artificial intelligence (“AI”), ‘Opinion 28/2024 on certain data protection aspects related to th...
Waarom DeepSeek olie op het vuur gooit in de AI-wapenwedloop
Het is inmiddels twee jaar geleden dat OpenAI naar buiten trad met de revolutionaire ChatGPT. Het eerste krachtige AI-systeem dat vrij beschikbaar was en door eenieder breed kon worden ingezet. Sindsdien is AI het nieuwe modewoord en is het gebrui...
Gerechtvaardigd belang als grondslag voor het trainen van AI: hoe de Google Spain-zaak kan helpen
De opkomst van juridische taalmodellen (LLMs) roept belangrijke vragen op over de omgang met bijzondere en/of gevoelige persoonsgegevens. Kunnen dergelijke gegevens worden gescrapet? En zo ja, mogen ze worden gebruikt om LLMs te trainen?
Privacy-...
Tekst- en datamining vs auteursrecht: eerste rechtspraak
Tekst- en datamining is het machinaal scannen van data om informatie te verkrijgen, bijvoorbeeld ter ontwikkeling van een generatief AI-model. Met de invoering van de DSM-richtlijn in 2019 is deze bezigheid nader gekwalificeerd ten opzichte van he...
Europese Commissie trekt wetsvoorstel voor AI-aansprakelijkheidsrichtlijn in
Het wetsvoorstel voor een AI-aansprakelijkheidsrichtlijn (ook wel de “AI Liability Directive”) is van de baan. Dat volgt uit het werkprogramma van de Europese Commissie voor 2025.[1] Reden van de intrekking van het wetsvoorstel, dat op 29 septembe...
Het gebruik van artificiële intelligentie (AI) door het EUIPO in registratieprocedures
Het gebruik van artificiële intelligentie (AI) voor het EUIPO in registratieprocedures
Technologische vernieuwing was altijd al cruciaal in de ontwikkeling van het intellectueel eigendomsrecht (IER). Het leidde tot de noodzaak van een wetgeven...
AI in de zorg: wie is er aansprakelijk als het misgaat?
Binnen de zorgsector wordt steeds vaker gebruikgemaakt van AI als hulpmiddel. Met name tijdens het diagnostisch proces zetten zorgverleners AI-systemen in om het ziektebeeld van patiënten beter in kaart te brengen. Meestal gaat dit goed, met posit...
Amerikaanse rechter verwerpt fair use als grond voor tekst- en datamining
In een filmachtige wending heeft Amerikaanse rechter Bibas zijn zogenoemde summary judgement (een soort kort geding) in de zaak Thomson Reuters v Ross omgegooid: in plaats van een jury bij het geschil te betrekken wordt het geschil grotendeels afg...
Eerste AI-kunstveiling wekt grote verontwaardiging
Het Amerikaanse veilinghuis Christie's heeft ‘s werelds eerste grote veiling voor AI-kunst aangekondigd. Want “AI-technologie is ongetwijfeld de toekomst”, zegt een prominente woordvoerder. Zodanig zelfs, dat het veilinghuis aansluiting zoekt met ...
AI bij de Rijksoverheid: is het wenselijk en wat zijn de gevaren?
De mogelijkheden van AI zijn eindeloos, waaronder voor de Rijksoverheid. Maar als de toeslagenaffaire ons iets heeft geleerd, dan is het dat hierbij oppassen is geblazen. De realiteit is nog altijd dat kunstmatige algoritmes imperfecte verlengstuk...
Bescherming van AI-output: modellenrecht to the rescue?
AI en het auteursrecht
Op dit moment is er veel te doen over de vraag of door artificiële intelligentie (AI) gegenereerde output voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komt. Om voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking te komen...
Google aangeklaagd om AI-summaries in zoekresultaten
Meer en meer bedrijven integreren AI in hun diensten, en techgigant Google is daar uiteraard geen uitzondering van. Van oorsprong indexeert de zoekmachine webpagina's die als aanklikbare links aan gebruikers worden getoond nadat zij daarvoor relev...
Machine “Unlearning”: nieuwe hoop voor mens en maker?
Er is veel over te doen geweest, met name in de creatieve industrie: het proces van machine learning en tekst- en datamining. Voordat kunstmatige algoritmes op het niveau presteren dat we van ze gewend zijn, ondergaan ze een langdurig trainingspro...
Dit zijn de beste juridische GenAI tools van 2025
Bent u een van de vele gebruikers van handige juridische tools als Harvey en CoCounsel? Dan verdient het recente onderzoek van Vals AI uw aandacht. Vals AI is een bedrijf dat de prestaties van grote taalmodellen evalueert voor specifieke bedrijfst...
Meta riskeert strafrechtelijke aansprakelijkheid voor tekst- en datamining
Meta wordt ervan beschuldigd dat zij zonder toestemming 81 terabyte aan boeken heeft gedownload uit illegaal beschikbare bronnen zoals Z-Library en LibGen. De zaak heeft iets weg van de Google boekenzaak uit 2015, waarbij Google miljoenen boeken v...
TikTok en X als eerste aangeklaagd voor verboden AI-praktijken
Afgelopen maand zijn de bepalingen uit de AI-verordening voor verboden AI-systemen in werking getreden. Het gaat om praktijken waarvan de Europese Commissie oordeelt dat ze zo ingrijpend zijn, dat ze niet passen in de Europese samenleving. Denk hi...
Franse schrijvers en uitgevers voegen zich in de strijd tegen Meta
Drie grote uitgeverij- en auteursverenigingen in Frankrijk hebben een rechtszaak aangespannen tegen Meta, het Amerikaanse bedrijf achter onder andere Facebook en Instagram. De verenigingen beschuldigen Meta van het op grote schaal schenden van aut...
Big Tech voert druk nu ook op in thuisbasis Amerika
Afgelopen maand bespraken we hoe Europa een AI-boycot door de Amerikaanse Big Tech riskeert. Nog geen week later trok de Europese Commissie het wetsvoorstel voor de AI-aansprakelijkheidsrichtlijn in (meer hierover in dit artikel). Hoewel de intrek...
Mijn en dijn: de nieuwe rol van robots.txt als auteursrechtelijk voorbehoud bij tekst- en datamining
Noot bij Rb. Amsterdam HowardsHome[1]
Langzaamaan beginnen vonnissen gewezen te worden die grotere of kleinere impact hebben op de AI-wereld. Eén van de onderwerpen waar veel over te doen is, is de (on)rechtmatigheid van het gebruik van auteursre...
Wat de ‘Trump Gaza’ video ons leert over de risico’s van AI-gebruik
Het zal u niet zijn ontgaan: de bizarre video over de Gazastrook die afgelopen maand door Amerikaans president Trump is gedeeld. In de video worden Trump en Netanyahu, de premier van Israël, zonnend op het strand van een Dubai-achtig Gaza afgebeel...
AI-gestuurde aanbevelingssystemen dehumaniseren het internet
“Dehumanization happens when people are depicted, regarded, or treated as not human or less human” - Maria Kronfeldner, filosoof. Vroeger kwam dit tot uiting in de vorm van slavernij en sociale klassen. Maar we zien nu dat het ook subtieler kan. N...
Generatieve AI in reclame: de juridische risico’s
Generatieve AI doet rap zijn intrede in de reclamewereld. Een AI-tool zoals Midjourney genereert binnen seconden een visueel verbluffende campagne, ChatGPT schrijft daar een pakkende slogan bij en een AI-stem van Speechify spreekt moeiteloos de vo...