Artikelen
Bescherming van AI-output: modellenrecht to the rescue?
Kim de Bonth en Daan Breuking
AI en het auteursrecht
Op dit moment is er veel te doen over de vraag of door artificiële intelligentie (AI) gegenereerde output voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komt. Om voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking te komen, is immers vereist dat sprake is van een zekere mate van menselijke creativiteit.[1]
“De eis dat het voortbrengsel het persoonlijk stempel van de maker moet dragen betekent dat sprake moet zijn van een vorm die het resultaat is van scheppende menselijke arbeid en dus van creatieve keuzes, die aldus voortbrengsel is van de menselijke geest”
Dat deze vraag de gemoederen bezighoudt, is dus goed te verklaren; is er sprake van de vereiste menselijke creativiteit wanneer de maker van een werk uitsluitend verantwoordelijk is voor de input die aan AI wordt gegeven? De maker heeft nadat hij op ‘enter’ drukt, immers geen (directe) invloed op de output. Ter illustratie: wanneer ‘een kat op een fiets’ als input wordt gebruikt, bestaan er oneindig veel mogelijke uitkomsten. Wanneer deze prompt wordt ingevoerd in bijvoorbeeld Midjourney, komen er in ons geval al vier totaal verschillende resultaten uit:
[download PDF om afbeelding te bekijken]
Wanneer deze prompt nogmaals zou worden ingevoerd, zal dit voor weer totaal andere resultaten zorgen. Dit illustreert goed dat het echte creatieve uitvoerende werk niet door de mens zelf wordt gedaan. Bij het invoeren van prompts wordt uitsluitend het idee voor een afbeelding – in dit geval een kat op een fiets – ingevoerd. De concrete uitwerking van dit idee wordt volledig door AI gedaan en de mens heeft op deze concrete uitwerking geen invloed.
Bij het uitwerken van dit idee komt dus geen menselijke creativiteit kijken. Omdat de mens in deze situatie alleen verantwoordelijk is voor het bedenken en invoeren van het idee (in de vorm van het invoeren van een prompt) en omdat een idee niet voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komt, zijn wij van mening dat AI-uitvoer niet voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking hoort te komen.[2]
Omdat wij menen dat AI-output niet voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komt, zou dit betekenen dat de ‘maker’ van een AI-afbeelding niet op grond van het auteursrecht zou kunnen optreden tegen een partij die zijn AI-afbeelding zonder toestemming openbaar maakt en/of verveelvoudigt.
Modellenrecht
Maar hoe zit dit wanneer het modellenrecht bij de discussie wordt betrokken? Anders dan bij het auteursrecht, is bij het creëren van een door het modellenrecht te beschermen voortbrengsel geen mate van menselijke creativiteit vereist. Met de term voortbrengsel wordt in modelrechtelijke context ‘slechts’ gedoeld op
“elk op industriële of ambachtelijke wijze vervaardigd voorwerp, met inbegrip van onder meer onderdelen die zijn bestemd om tot een samengesteld voortbrengsel te worden samengevoegd, verpakkingen, uitvoering, grafische symbolen en typografische lettertypen, doch niet computerprogramma's.”[3]
Wij menen dat ‘AI-output’ binnen de modelrechtelijke definitie van ‘voortbrengsel’ hoort te vallen. AI gegenereerde output wordt geproduceerd met behulp van geavanceerde algoritmen en technieken die als industriële productiemethoden kwalificeren. Daarnaast kan AI-output weergaves bevatten van fysieke objecten of visuele representaties van voorwerpen. Bovendien is het mogelijk om met AI grafische symbolen, verpakkingen of typografische lettertypen te ontwikkelen; voortbrengselen die specifiek genoemd zijn in de definitie voortbrengsel.
Nu AI-output in onze ogen als modelrechtelijk voortbrengsel kwalificeert, zijn er nog slechts twee hordes die moeten worden genomen. De AI-output moet op het moment van depot nieuw zijn en over een eigen karakter beschikken.[4]4 Deze twee vereisten zien uitsluitend op de kenmerken van het voortbrengsel zelf en stellen geen creatieve en/of menselijke eisen aan het ontwerpproces van een model.
Voortbordurend op deze gedachte, betekent dit dat hoewel ‘AI-content’ niet voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komt, dezelfde content wel modelrechtelijke bescherming kan genieten.
Gemeenschapsmodel 015064798-0001
Wij hebben onze hiervoor beschreven theorie ‘getest’ bij het EUIPO. Dit door op 26 juni 2024 Gemeenschapsmodel 015064798-0001 aan te vragen. Deze aanvraag zag op de onderstaande afbeelding van een bord:
[download PDF om afbeelding te bekijken]
De hierboven weergegeven afbeelding is gegenereerd door de prompt ‘a picture of a plate with legal images on it’ in te voeren in Midjourney. Verder bevatte de aanvraag voor ons ‘AI-model’ de volgende beschrijving:
“Dit bord is volledig gecreëerd en tot stand gekomen door middel van Artificiële intelligentie (AI), specifiek met behulp van Midjourney. Dit bord is gegenereerd door de term “a picture of a plate with legal images on it” als prompt in te voeren in Midjourney. Er heeft geen enkele vorm van nabewerking plaatsgevonden.”
De aanvraag is door het EUIPO – ondanks deze beschrijving – gehonoreerd en op dit moment beschikken wij dus in de gehele EU over de modelrechten op dit prachtige bord. Wij realiseren ons uiteraard dat de toetsing van het EUIPO bij aanvragen van nieuwe Gemeenschapsmodellen slechts heel summier plaatsvindt, maar het feit dat ons AI Gemeenschapsmodel door het EUIPO is geaccepteerd, kan een indicatie zijn dat AI-output voor modelrechtelijke bescherming in aanmerking komt.
Niet-ingeschreven Gemeenschapsmodel
Omdat voor het verkrijgen van een niet-ingeschreven Gemeenschapsmodel dezelfde eisen gelden (het model moet op het moment van eerste openbaarmaking nieuw zijn en over een eigen karakter beschikken),[5] kan hieruit volgens ons worden geconcludeerd dat alle AI-output bij eerste openbaarmaking direct (niet-ingeschreven) modelrechtelijke bescherming geniet, ervan uitgaande dat de AI-output nieuw is en over een eigen karakter beschikt.
Hoewel de beschermingsomvang van een niet-ingeschreven Gemeenschapsmodel vrij beperkt is en ook de duur van een niet-ingeschreven Gemeenschapsmodel een stuk korter is dan de duur van auteursrechten, staat de ‘ontwerper van AI-output niet met lege handen wanneer een andere partij de door hem gegenereerde afbeeldingen een-op-een overneemt. Wanneer de ‘ontwerper’ van AI-output daarnaast modelrechten aanvraagt, heeft hij maximaal vijfentwintig jaar een monopolie op zijn AI output en kan hij anderen verbieden deze AI-output te gebruiken.
Het voorgaande maakt de discussie over de vraag of AI-output al dan niet auteursrechtelijk beschermd is, in onze ogen wat minder relevant. Dit omdat de ‘ontwerper’ van AI-output op basis van zijn modelrecht kan optreden tegen partijen die zijn afbeeldingen gebruiken. Dit betekent dan weer dat de ontwerper niet met lege handen staat, ongeacht het antwoord op de vraag of AI-output voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komt.
Discussie
Wij zijn erg benieuwd hoe onze IE-collega’s het voorgaande zien. Met name de vraag of AI-output als ‘voortbrengsel’ in de zin van het modellenrecht kwalificeert, is een interessante. Het feit dat het EUIPO onze aanvraag heeft geaccepteerd, lijkt in ieder geval een indicatie in het voordeel van de ‘AI-makers’ te zijn.
[1] Hoge Raad 30 mei 2008, ECLI:NL:HR:2008:BC2153 (Endstra tapes), r.o. 4.5.1.
Auteur(s)
_w500.png)
Kim de Bonth werkt sinds 2002 in het Intellectuele Eigendom, ICT & Privacy-team van Holla legal & tax. Haar focus ligt op de sectoren zakelijke dienstverlening, zorg & welzijn, telecom en de publieke sector. Kim heeft zich daarnaast in de loop der jaren ontwikkeld tot specialist op het gebied van het privacyrecht.
Daan Breuking richt zich binnen het Intellectuele Eigendom & ICT-team van Holla legal & tax volledig op het intellectuele eigendomsrecht. Sinds juli 2017 helpt hij bedrijven bij het beschermen en handhaven van hun merk-, auteurs- en modelrechten. Met meer dan zeven jaar ervaring adviseert hij cliënten strategisch over de bescherming van hun intellectuele eigendom.
AI-forum 2025/1
De duistere zijde van ‘notice and takedown’ procedures en content monitoring
In de YouTube- en Cyando-uitspraak van 2021 wierp het Europese Hof licht op de rol van een platform zoals YouTube ten opzichte van de door haar gebruikers geplaatste content. Zo werd geconstateerd dat het zogenoemde safe harbor principe dat in 200...
Generatieve AI-vergoeding: is het juridisch mogelijk?
In toenemende mate wordt er gediscussieerd over de mogelijke implementatie van een (generatieve) AI-vergoeding, bedoeld om makers te compenseren voor het gebruik van hun werken bij de ontwikkeling van generatieve AI. In een reeks van drie artik...
Aansprakelijkheid van aanbieders van generatieve AI
Generatieve AI-toepassingen kunnen illegaal tekst- en beeldmateriaal produceren en hun aanbieders kunnen dit niet altijd tegengaan. Dit doet denken aan problematiek omtrent online tussenhandeldiensten en roept de vraag op of de “safe harbour”-aans...
Wetsvoorstel opt-out regeling: treedt Engeland in de voetsporen van de EU?
Elton John en Paul McCartney zijn een van vele artiesten die zich hebben uitgesproken tegen het voornemen van de Britse overheid om de bestaande auteursrechtelijke beperking op tekst- en datamining (hierna: TDM-beperking) te verruimen. Naar Engels...
AI en de AVG: De belangrijkste inzichten uit EDPB Opinie 28/2024
Introductie
Op 17 december 2024 publiceerde de Europese Data Protection Board (“EDPB”)[1] een opinie inzake de relatie tussen gegevensbescherming en artificial intelligence (“AI”), ‘Opinion 28/2024 on certain data protection aspects related to th...
Waarom DeepSeek olie op het vuur gooit in de AI-wapenwedloop
Het is inmiddels twee jaar geleden dat OpenAI naar buiten trad met de revolutionaire ChatGPT. Het eerste krachtige AI-systeem dat vrij beschikbaar was en door eenieder breed kon worden ingezet. Sindsdien is AI het nieuwe modewoord en is het gebrui...
Gerechtvaardigd belang als grondslag voor het trainen van AI: hoe de Google Spain-zaak kan helpen
De opkomst van juridische taalmodellen (LLMs) roept belangrijke vragen op over de omgang met bijzondere en/of gevoelige persoonsgegevens. Kunnen dergelijke gegevens worden gescrapet? En zo ja, mogen ze worden gebruikt om LLMs te trainen?
Privacy-...
Tekst- en datamining vs auteursrecht: eerste rechtspraak
Tekst- en datamining is het machinaal scannen van data om informatie te verkrijgen, bijvoorbeeld ter ontwikkeling van een generatief AI-model. Met de invoering van de DSM-richtlijn in 2019 is deze bezigheid nader gekwalificeerd ten opzichte van he...
Europese Commissie trekt wetsvoorstel voor AI-aansprakelijkheidsrichtlijn in
Het wetsvoorstel voor een AI-aansprakelijkheidsrichtlijn (ook wel de “AI Liability Directive”) is van de baan. Dat volgt uit het werkprogramma van de Europese Commissie voor 2025.[1] Reden van de intrekking van het wetsvoorstel, dat op 29 septembe...
Het gebruik van artificiële intelligentie (AI) door het EUIPO in registratieprocedures
Het gebruik van artificiële intelligentie (AI) voor het EUIPO in registratieprocedures
Technologische vernieuwing was altijd al cruciaal in de ontwikkeling van het intellectueel eigendomsrecht (IER). Het leidde tot de noodzaak van een wetgeven...
AI in de zorg: wie is er aansprakelijk als het misgaat?
Binnen de zorgsector wordt steeds vaker gebruikgemaakt van AI als hulpmiddel. Met name tijdens het diagnostisch proces zetten zorgverleners AI-systemen in om het ziektebeeld van patiënten beter in kaart te brengen. Meestal gaat dit goed, met posit...
Amerikaanse rechter verwerpt fair use als grond voor tekst- en datamining
In een filmachtige wending heeft Amerikaanse rechter Bibas zijn zogenoemde summary judgement (een soort kort geding) in de zaak Thomson Reuters v Ross omgegooid: in plaats van een jury bij het geschil te betrekken wordt het geschil grotendeels afg...
Eerste AI-kunstveiling wekt grote verontwaardiging
Het Amerikaanse veilinghuis Christie's heeft ‘s werelds eerste grote veiling voor AI-kunst aangekondigd. Want “AI-technologie is ongetwijfeld de toekomst”, zegt een prominente woordvoerder. Zodanig zelfs, dat het veilinghuis aansluiting zoekt met ...
AI bij de Rijksoverheid: is het wenselijk en wat zijn de gevaren?
De mogelijkheden van AI zijn eindeloos, waaronder voor de Rijksoverheid. Maar als de toeslagenaffaire ons iets heeft geleerd, dan is het dat hierbij oppassen is geblazen. De realiteit is nog altijd dat kunstmatige algoritmes imperfecte verlengstuk...
Bescherming van AI-output: modellenrecht to the rescue?
AI en het auteursrecht
Op dit moment is er veel te doen over de vraag of door artificiële intelligentie (AI) gegenereerde output voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komt. Om voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking te komen...
Google aangeklaagd om AI-summaries in zoekresultaten
Meer en meer bedrijven integreren AI in hun diensten, en techgigant Google is daar uiteraard geen uitzondering van. Van oorsprong indexeert de zoekmachine webpagina's die als aanklikbare links aan gebruikers worden getoond nadat zij daarvoor relev...
Machine “Unlearning”: nieuwe hoop voor mens en maker?
Er is veel over te doen geweest, met name in de creatieve industrie: het proces van machine learning en tekst- en datamining. Voordat kunstmatige algoritmes op het niveau presteren dat we van ze gewend zijn, ondergaan ze een langdurig trainingspro...
Dit zijn de beste juridische GenAI tools van 2025
Bent u een van de vele gebruikers van handige juridische tools als Harvey en CoCounsel? Dan verdient het recente onderzoek van Vals AI uw aandacht. Vals AI is een bedrijf dat de prestaties van grote taalmodellen evalueert voor specifieke bedrijfst...
Meta riskeert strafrechtelijke aansprakelijkheid voor tekst- en datamining
Meta wordt ervan beschuldigd dat zij zonder toestemming 81 terabyte aan boeken heeft gedownload uit illegaal beschikbare bronnen zoals Z-Library en LibGen. De zaak heeft iets weg van de Google boekenzaak uit 2015, waarbij Google miljoenen boeken v...
TikTok en X als eerste aangeklaagd voor verboden AI-praktijken
Afgelopen maand zijn de bepalingen uit de AI-verordening voor verboden AI-systemen in werking getreden. Het gaat om praktijken waarvan de Europese Commissie oordeelt dat ze zo ingrijpend zijn, dat ze niet passen in de Europese samenleving. Denk hi...
Franse schrijvers en uitgevers voegen zich in de strijd tegen Meta
Drie grote uitgeverij- en auteursverenigingen in Frankrijk hebben een rechtszaak aangespannen tegen Meta, het Amerikaanse bedrijf achter onder andere Facebook en Instagram. De verenigingen beschuldigen Meta van het op grote schaal schenden van aut...
Big Tech voert druk nu ook op in thuisbasis Amerika
Afgelopen maand bespraken we hoe Europa een AI-boycot door de Amerikaanse Big Tech riskeert. Nog geen week later trok de Europese Commissie het wetsvoorstel voor de AI-aansprakelijkheidsrichtlijn in (meer hierover in dit artikel). Hoewel de intrek...
Mijn en dijn: de nieuwe rol van robots.txt als auteursrechtelijk voorbehoud bij tekst- en datamining
Noot bij Rb. Amsterdam HowardsHome[1]
Langzaamaan beginnen vonnissen gewezen te worden die grotere of kleinere impact hebben op de AI-wereld. Eén van de onderwerpen waar veel over te doen is, is de (on)rechtmatigheid van het gebruik van auteursre...
Wat de ‘Trump Gaza’ video ons leert over de risico’s van AI-gebruik
Het zal u niet zijn ontgaan: de bizarre video over de Gazastrook die afgelopen maand door Amerikaans president Trump is gedeeld. In de video worden Trump en Netanyahu, de premier van Israël, zonnend op het strand van een Dubai-achtig Gaza afgebeel...
AI-gestuurde aanbevelingssystemen dehumaniseren het internet
“Dehumanization happens when people are depicted, regarded, or treated as not human or less human” - Maria Kronfeldner, filosoof. Vroeger kwam dit tot uiting in de vorm van slavernij en sociale klassen. Maar we zien nu dat het ook subtieler kan. N...
Generatieve AI in reclame: de juridische risico’s
Generatieve AI doet rap zijn intrede in de reclamewereld. Een AI-tool zoals Midjourney genereert binnen seconden een visueel verbluffende campagne, ChatGPT schrijft daar een pakkende slogan bij en een AI-stem van Speechify spreekt moeiteloos de vo...